ʻO ke axiology kahi kumu no ke kumukūʻai,ʻoiai uaʻikeʻia kaʻikeʻepekemaʻepekema i loko o Rusia i ka hopena o ke kenekulia 1900. Ke hopohopo mau nei nā kānaka e pili ana i ke kumukūʻai waiwai, kona wahi ma nā pilina ma waena o nā kānaka. Ua loaʻa i nā hui kaiaulu kona manaʻo iho no ka maikaʻi, kaʻino a me kaʻoiaʻiʻo, uaʻikeʻia kēia ma nā kākauʻana o nāʻepekema he nui.
He aha ke axiology?
He aha kaʻike o ke axiology? ʻO ka pane i kēia nīnau e hoʻonohonohoʻia e nā poʻe kilokilo e like me kēia:
- nā kumuhana e pili ana i keʻano o nā waiwai;
- kahi o nā waiwai i loko o ke kaiāulu;
- ko lākou pilina ma keʻano a me - me kaʻike o ke kanaka.
ʻO ke kumu nui o kona kūlana hoʻonaʻauao i hanaʻia e Socrates, e hoʻoholo ana i ka waiwai iʻikeʻia he maikaʻi a he pono. Ua kapaʻia nā kānakaʻepekema o ka Middle Ages i nāʻano o ka piha, ka maikaʻi a me ka nani. I kaʻike hou i kēia manawa,ʻikeʻia ka axiology, ma keʻano he lālā o kaʻikepili, ke hoʻokaʻawaleʻia kaʻike o ka nohoʻana i ka waiwai a me ka waiwai, i mea eʻike ai i ka pilikino.
He aha ke axiology i ka hoʻonaʻauao?
Axiology ma ka hoʻonaʻauaoʻo kaʻimiʻana i keʻano o ka mea maikaʻi no kēlā me kēia kanaka, hiki ke loaʻa ma muli wale nō o kaʻike o nā mea i loko. No nā makahiki he nui, ua hōʻoiaʻiʻo ka poʻeʻike loea o nā wā lōʻihi i ko lākou manaʻo, no ka mea, i loko o kēlā me kēia kenekulia, aia ko lākou mau kumu nui. ʻAʻohe mea no nā mea a pau,ʻaʻole kāhea nā poʻe'ē aʻe i nāʻano likeʻole o nā mea a lākou i manaʻo ai no lākou iho. ʻIke nā kānakaʻepekema i kēlā mau hōʻike:
- Ka wā waena. ʻO ka mea nui nui ka manaʻoʻiʻo i ke akua.
- 'Oiho 19-20 - nani a me ke kūlike.
A i ka hoʻomaka waleʻana o ke kenekulia 20 ua ho'āʻo ka poʻeʻepekema e hoʻomaopopo i kaʻikeʻana o kēlā me kēia kanaka i ke ao nei, pehea ka maopopoʻana o kēiaʻike i nā'ōnaehana i loko a me nā'ōnaehana. Hoʻopālā nā Philosophers-axiologists i keʻano kumuhana maikaʻi, akā ma lalo o nā kāhui maʻamau, no ka mea,ʻo kēlā me kēia kanaka kona mau manaʻo pono'ī, no nā kāne a me nā wahine. No laila, ke kamaʻilio nei mākou e pili ana i ka hoʻohuiʻana i nā waehana hoʻonaʻauao o nā ana.
He aha ke axiology o ka moʻomeheu?
Ma kaʻike hou i kēia manawa,ʻo ka axiology,ʻoiaiʻo ke aʻoʻana o nā waiwai, kahi i kahi kūikawā ma ka moʻomeheu,ʻo ia iho ka hōʻiliʻili o nā kumukūʻai. Wahi a nā koina axiological, ka moʻomeheu:
- ke hoʻokō i nā pahuhopu waiwai;
- ka honua o nā mea ma o kaʻike o ke kanaka;
- nā papahana e hoʻoholo ai i nā hana a me nā hana, ke kumu o ka lehulehu.
ʻO ka pahuhopu axiological ka mālamaʻana i ka waiwai koʻikoʻi o nā koina. ʻO ka waiwai ka nui o nā mea o ka honua nei no nā kānaka, aʻaʻole i hoʻoholoʻia e nā waiwai, akā ma ka hana no nā hui kaiaulu likeʻole. Hoʻomaʻamaʻaʻo Beauty i nā mea a pau ma konaʻano pono'ī, ma muli o nāʻano maʻamau, akā,ʻaʻole he hanana ma ka honua e pili nui ana no nā mea a pau. Aia kekahi mauʻano pilikino koʻikoʻi iʻikeʻia o ke kāne a me ka makahiki,ʻo kekahi mea waiwai i kekahi poʻeʻaʻole paha he mea nui loa no kekahi.
Nā hana o ke axiology
Ke hoʻohanaʻia nei keʻano o axiological ma nāʻikeʻepekema, no ka mea,ʻo ka pūnaehana waiwai ka kumu nui o kekahi hoʻomanaʻo. Hōʻike ia i ke kiʻikuhi o ka hana kanaka, nā loina kūpono, ka uluʻana o kaʻono a me keʻano o ka nani. ʻO ke koi axiological ke hāʻawi aku i kahi manawa kūpono:
- eʻike i ka pae hoʻohālike iʻoi aku ke koʻikoʻi no ke kanaka;
- eʻike i ka waiwai mai ka nohona o ke ola i ka maopopo o keʻano.
Hoʻomaopopo nā kānakaʻimi i nāʻoihanaʻekolu o kaʻikeʻepekema e like me ke axiology:
- I ka hoʻonaʻauao - hoʻoulu i ke kaʻina o ka hanaʻana i nā hoʻoholo nui.
- I ka pilina - ka hoʻonuiʻana i nā kūlana pono .
- I ka moʻomeheu, ke kūkuluʻiaʻana o nā kūlana iʻaeʻia.
Ke alakaʻi āpau i keʻano loiloi
Ke hoʻohana pinepineʻia nei keʻano o axiological ma keʻano loiloi eʻike hou i nā waiwai o nā kānaka i loko o kahi pilikia. ʻO ka manawa ma mua,ʻo ia mauʻano pilikino ke hana i nāʻano kuhihewa, a no ka hoʻomaopopo ponoʻana o ke kanaka i nā loiloi pilikino a pilikanaka, kōkua nā psychologists i keʻano axiological:
- ua hoʻowākinoʻia nā kumukūʻai i mea e hōʻemi ai i nā pilikia o ke ola;
- e hoʻoholo i ka hilinaʻi o nā hana a kēlā me kēia;
- hoʻoponopono i nā manaolana o kēlā kanaka no kahi ola maikaʻi.
ʻO ke koʻi axiological i ke koloka
ʻO ke koiʻana o axiological i ka hoʻonaʻauao kahi hana pilikino e mālama ai i ka hoʻoilina'āina, kūkulu i kahi laina o konaʻano, e noʻonoʻo ana i nā kuʻuna maʻamau a me nā manaʻo. E aʻo i kahi kama'āina maoli i maopopo aʻike i ka waiwai o kona hoʻoilina, nā kumu:
- e hoʻokomo i ka hiʻohiʻona o nā pilikino koʻikoʻi ma nā haʻawina o ka moʻolelo a me nā puke;
- e hoʻolālā i nā manawa paʻi kiʻi kūpono no ka hoʻonaʻauao alohaʻana o nā kiʻiʻoniʻoni;
- mālama i nā pāʻina mele;
- ke aʻoʻana i nā huakaʻi a hilinaʻi i ka moʻolelo o ko lākou'āina;
- hoʻoulu i nā keiki kula e hōʻuluʻulu i kaʻohana.
ʻO ke axiological e pili ana i ka moʻomeheu
ʻO ka axiology o ka moʻomeheu kaʻike iʻehā mau koina kiʻekiʻe aʻe i hoʻoponoponoʻia e nā meaʻepekema o nā manawa likeʻole, a me kaʻike mau i loko o ka nohoʻana o ke ola:
- ʻO ke Akua.
- Maikaʻi.
- Nani.
- ʻO kaʻoiaʻiʻo.
ʻO ka waiwai e hoʻokomo i ka hōʻailona i nā hoʻonohonoho o ke ola kanaka, e huki i kaʻuhane i ka manaʻo a me ka makemake o ke kanaka. No laila,ʻo ka hana axiological ke kuhikuhiʻana i ka waiwai kūpono e like me kaʻike no kēlā me kēia kanaka. Aiaʻekolu mau hanana o ka moʻomeheu i ka hoʻokōʻiaʻana o nā koina:
- ʻO ka haʻahaʻa . Loaʻa nāʻano maʻamau i ka nui.
- Hoʻokumuʻia . Hiki keʻikeʻia nā kumukūʻai ma nāʻano a me nā hana.
- Kiʻekiʻe kiʻekiʻe . ʻO ka mea kiʻekiʻe loa,ʻo ia ke kanaka me konaʻano i ko ke ao holoʻokoʻa.